Samenvatting
Dit rapport onderzoekt de potentie van arbeidsbesparende en arbeidsondersteunende technologieën als mogelijke oplossingen voor de krapte op de arbeidsmarkt. Het project 'Van krapte naar kans' richt zich op het begrijpen van de mensgerichte inzet van technologie, hoe werknemers dit ervaren en de factoren die implementatie beïnvloeden.
Hoewel er veel literatuur is, ontbreekt vaak empirisch bewijs. Resultaten suggereren echter dat technologie veelbelovend kan zijn in sectoren zoals de groot- & detailhandel en de gezondheids- & welzijnszorg. Met de opkomst van AI en andere toepassingen, blijft de vraag naar de perceptie van werknemers en empirisch bewijs een belangrijk aandachtspunt.
1. Over het project 'van krapte naar kans'
Krapte op de arbeidsmarkt
De huidige arbeidsmarkt kent meer vacatures dan werklozen. Arbeidsbesparende technologie (robotisering, digitalisering) en arbeidsondersteunende technologie (ondersteuning bij taken) worden vaak genoemd als mogelijke oplossingen.
Project 'Van krapte naar kans: technologie als gamechanger'
In dit onderzoeksproject van TNO en Instituut Gak wordt onderzocht of, en onder welke voorwaarden, technologie mensen kan helpen. De nadruk ligt op de ‘mensgerichte inzet van technologie’. We bekijken hoe werknemers het ervaren en welke factoren de implementatie beïnvloeden.
Dit tussenrapport beschrijft de eerste resultaten, gebaseerd op een systematisch literatuuronderzoek en kwantitatieve analyses van de Werkgevers Enquête Arbeid 2022 (WEA).
2. Inventarisatie Technologie
Uit literatuuronderzoek zijn 155 relevante studies geïdentificeerd, onderverdeeld in de onderstaande categorieën. Klik op een categorie voor een omschrijving.
Persoonlijke assistentie & monitoring
AR & VR
Robots & cobots
Exoskeletten
Maatwerkproductie
Autonome systemen & data-analyse
Geautomatiseerde productieprocessen
3. Impact van Technologie op Krapte
Slechts een klein deel van de gevonden studies heeft de samenhang met personeelskrapte (zoals arbeidsreductie of productiviteit) empirisch onderzocht. Klik op een categorie om de gevonden resultaten te zien.
Persoonlijke assistentie & monitoring
AR & VR
Robots & cobots
Exoskeletten
Maatwerkproductie
Autonome systemen & data-analyse
Geautomatiseerde productieprocessen
4. Inzet van Technologie in Nederland
Gebruik van Technologie (WEA 2021)
In 2021 zette 58% van de werkgevers tenminste één vorm van technologie in. Workflow software (49%) en groupware/sociale media (39%) werden het meest gebruikt. De minste inzet was voor kunstmatige intelligentie (4%) en wearables (4%). De informatie- & communicatiesector en het openbaar bestuur liepen voorop in de adoptie.
Inzet van technologieën
Beweegredenen inzet robotisering
5. Potentie van Technologie per Sector
Hieronder wordt per sector de potentie van technologie ingeschat op basis van de huidige personeelskrapte, de mate van technologie-adoptie en wetenschappelijk bewijs. Kies een sector om het dashboard te bekijken.
Gezondheids- & welzijnszorg
Personeelskrapte
65.400
openstaande vacatures (Q2 2023)
Trend: Stijgend
Huidige inzet technologie
Wetenschappelijk Bewijs
Zorgrobots, patiëntscreening en monitoring leveren aanzienlijke tijdsbesparing op.
Geschatte Impact
(Zeer Hoog)
Groot- & detailhandel
Personeelskrapte
87.300
openstaande vacatures (Q2 2023)
Trend: Stabiel (hoog)
Huidige inzet technologie
Wetenschappelijk Bewijs
Arbeidsbesparende technologie zoals maatwerkproductie draagt bij aan aanzienlijke tijdsbesparing.
Geschatte Impact
(Zeer Hoog)
Industrie
Personeelskrapte
39.100
openstaande vacatures (Q2 2023)
Trend: Stabiel
Huidige inzet technologie
Wetenschappelijk Bewijs
Voldoende empirisch bewijs voor zowel arbeidsbesparende (automatisering) als ondersteunende (cobots) technologie.
Geschatte Impact
(Hoog)
Bouw
Personeelskrapte
25.200
openstaande vacatures (Q2 2023)
Trend: Stabiel
Huidige inzet technologie
Wetenschappelijk Bewijs
Robots (inspectiedrones) en cobots zijn aantoonbaar effectief. Exoskeletten vergroten duurzame inzetbaarheid.
Geschatte Impact
(Hoog)
Horeca
Personeelskrapte
33.000
openstaande vacatures (Q2 2023)
Trend: Stabiel (hoog)
Huidige inzet technologie
Wetenschappelijk Bewijs
Zeer beperkt. Opkomst van serveerrobots, maar nog geen solide wetenschappelijk bewijs voor de effecten.
Geschatte Impact
(Onzeker)
Landbouw, bosbouw & visserij
Personeelskrapte
3.200
openstaande vacatures (Q2 2023)
Trend: Stabiel (laag)
Huidige inzet technologie
Wetenschappelijk Bewijs
Overtuigend bewijs voor effecten van snoe-robots, drones en oogstmachines.
Geschatte Impact
(Hoog)
6. Conclusie en Volgende Stappen
Voorlopige conclusie
Technologie is het meest veelbelovend in de groot- en detailhandel en de gezondheids- en welzijnszorg. De potentie in sectoren als het openbaar bestuur en ICT lijkt beperkter door het reeds uitgebreide gebruik. Voor veel andere sectoren ontbreekt een substantiële basis aan bewijs.
Onzekerheden en volgende stappen
De impact van snel ontwikkelende technologieën zoals AI (chatGPT) is nog onzeker. Daarnaast is er meer empirisch onderzoek nodig naar arbeidsondersteunende technologie (zoals slimme brillen) en de perceptie en acceptatie door gebruikers. Het project gaat verder met empirische studies om deze factoren verder in kaart te brengen en te bepalen hoe technologie succesvol kan worden ingezet.